નેપાળમાં આરક્ષણ સમાપ્ત કરવાની ભલામણ પર ઉભો થયો વિવાદ, જાણો સમગ્ર મામલો

નેપાળમાં નબળા વર્ગો માટે અનામત નાબૂદ કરવાની બંધારણીય પંચની ભલામણને કારણે દેશમાં નવો વિવાદ ઊભો થયો છે. પછાત વર્ગો, વિકલાંગો, વૃદ્ધો, ખેડૂતો, લઘુમતીઓ, અદ્રશ્ય સમુદાયો અને પછાત વિસ્તારોના રહેવાસીઓની સુરક્ષા માટે પગલાં સૂચવવા માટે આ કમિશનની રચના કરવામાં આવી હતી. પરંતુ રામા કૃષ્ણ તમિલસેનાના નેતૃત્વ હેઠળના આ પંચે આ વર્ગો માટે સરકારી નોકરીઓમાં અનામત નાબૂદ કરવાની ભલામણ કરી છે. 

પંચે આ મહિનાની શરૂઆતમાં રાષ્ટ્રપતિ વિદ્યા દેવી ભંડારીને આ રિપોર્ટ સોંપ્યો હતો. પરંતુ તેની ભલામણો હવે લોકપ્રિય બની છે. આયોગે કહ્યું છે કે નોકરી કરતા લોકોને પ્રમોશનમાં કોઈપણ સ્વરૂપમાં અનામતની જોગવાઈ હોવી જોઈએ નહીં.

કમિશનના સભ્ય વિષ્ણુ માયા ઓઝાના જણાવ્યા અનુસાર, પંચે છેલ્લા બે વર્ષમાં આરક્ષણ કેટલું અસરકારક રહ્યું છે તેનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે, આયોગ આ નિષ્કર્ષ પર પહોંચ્યો છે કે અનામત પ્રણાલીની સમીક્ષા થવી જોઈએ, કારણ કે તેના મોટાભાગના લાભો એક જ પરિવાર અથવા લોકોના જૂથને મળી રહ્યા છે. સ્વતંત્ર નિરીક્ષકો અને સામાજિક કાર્યકરોએ પંચની ભલામણની ટીકા કરી છે. ટીકાકારોનું કહેવું છે કે, તેના નામની વિરુદ્ધ, કમિશને બાકાત રાખવાની ભલામણ કરી છે. રાષ્ટ્રીય દલિત આયોગના પ્રમુખ દેવરાજ વિશ્વકર્માએ કાઠમંડુ પોસ્ટ અખબારને જણાવ્યું – અનામત પ્રથા કેવી રીતે નાબૂદ કરી શકાય. અત્યાર સુધી આ સિસ્ટમ અસરકારક રીતે અમલમાં આવી નથી.

નેપાળના બંધારણની કલમ 18(3) હેઠળની જોગવાઈ

નેપાળના બંધારણની કલમ 18(3)એ હેઠળ એ જોગવાઈ છે કે, નેપાળ સરકાર કોઈની સાથે તેના મૂળ, ધર્મ, જાતિ, જાતિ, કુળ, લિંગ, આર્થિક સ્થિતિ, ભાષા અથવા તેના ભૌગોલિક સંબંધ, વિચારધારા વગેરેના આધારે ભેદભાવ કરશે નહીં. પરંતુ આ અનુચ્છેદમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, તેમને નબળા વર્ગના લોકો માટે વિશેષ પગલાં લેવાનો અધિકાર હશે. આ જોગવાઈ હેઠળ દેશમાં અનામત પ્રથા અપનાવવામાં આવી હતી. સામાજિક કાર્યકરોએ કહ્યું છે કે, કમિશનનો રીપોર્ટ પ્રતિક્રમણકારી છે. તેમણે તેને વંચીત સમુદાયોને અવસરથી દૂર રાખવાનું રાખવાનું ષડયંત્ર ગણાવ્યું.