ભારતીય રેલ્વેની હજારો ટ્રેનો દરરોજ મુસાફરોને તેમના ગંતવ્ય સ્થાને લઈ જાય છે. શું તમે નોંધ્યું છે કે જ્યારે તમે ટ્રેનમાં રિઝર્વેશન કરો છો અને ટિકિટ બુક કરો છો, ત્યારે તમે ઈચ્છિત સીટ પસંદ કરી શકતા નથી. આપણને રેલવે દ્વારા આપવામાં આવતી સીટ પર મુસાફરી કરવી પડે છે. આપણે સિનેમા હોલમાં આપણી ઇચ્છિત સીટ બુક કરી શકીએ છીએ પરંતુ IRCTC અમને સીટ પસંદ કરવાની મંજૂરી આપતું નથી. આની પાછળ રેલવેનું વિજ્ઞાન છુપાયેલું છે.
સીટ બુકિંગ મિકેનિઝમ
મનીકંટ્રોલના એક સમાચાર અનુસાર, ટ્રેનમાં રિઝર્વેશન કરવું એ સિનેમા હોલમાં સીટ બુક કરાવવાથી અલગ છે. મૂવી થિયેટર એ એક હોલ છે જ્યારે ટ્રેન એ ફરતી વસ્તુ છે. ટ્રેનોમાં સલામતી એ મુખ્ય જવાબદારી હોવાથી, રેલવે બુકિંગ સોફ્ટવેરને એવી રીતે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે કે આ સોફ્ટવેર ટિકિટો એવી રીતે બુક કરશે કે ટ્રેનમાં ભાર સમાન રીતે વહેંચી શકાય.
સીટ કેવી રીતે બુક થાય છે
ધારો કે ટ્રેનમાં S1, S2 S3… S10 નંબરના સ્લીપર કોચ છે અને તમામ કોચમાં 72-72 સીટો છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ આ ટ્રેનમાં પ્રથમ વખત ટિકિટ બુક કરશે, ત્યારે સોફ્ટવેર મધ્ય કોચમાં સીટ ફાળવશે. કોચ S5ની જેમ 30-40 નંબરની સીટો ઉપલબ્ધ હશે. આ સિવાય રેલ્વે પહેલા લોઅર બર્થ બુક કરે છે, જેથી ગુરુત્વાકર્ષણનું કેન્દ્ર ઓછું હોય.
અપર બર્થ અંતે બુક કરવામાં આવે છે
સોફ્ટવેર સીટોને એવી રીતે બુક કરે છે કે તમામ કોચમાં પેસેન્જરોની સંખ્યા સમાન હોય એટલે કે મુસાફરોની સંખ્યા સમાન રહે. ટ્રેનમાં વચ્ચેની સીટો (36) થી શરૂ કરીને ફાટકની નજીકની સીટો એટલે કે 1-2 અથવા 71-72 નીચેની બર્થથી ઉપરની સીટો સુધી સીટો ભરવામાં આવે છે. આ ટ્રેનનું સંતુલન જાળવવા માટે કરવામાં આવે છે, જેથી તમામ કોચનું વજન સમાન હોય. ટિકિટના છેલ્લા બુકિંગ પર અપર બર્થ ફાળવવામાં આવે છે.
નિયમોનું પાલન ન કરવામાં આવે તો પાટા પરથી ઉતરવાની શક્યતા
જો S1, S2, S3 સંપૂર્ણપણે ભરેલા હોય અને S5, S6 સંપૂર્ણપણે ખાલી હોય. અન્ય કોચ આંશિક રીતે ભરેલા છે. આમ, જ્યારે ટ્રેન વળાંક લે છે, ત્યારે કેટલાક કોચ મહત્તમ કેન્દ્રત્યાગી બળનો સામનો કરે છે અને કેટલાક લઘુત્તમ, અને તેના કારણે ટ્રેનના પૈડા પાટા પરથી ઉતરી શકે છે.
