સોમનાથના ભવ્ય ઇતિહાસમાં વધુ એક મોરપિંછ ઉમેરાશે, વડાપ્રઘાન મોદી સરદાર પટેલની પરંપરા આગળ વધારશે

સોમનાથ મંદિર, હિન્દુઓનું પવિત્ર સ્થળ, ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું પ્રથમ માનવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે તેનું નિર્માણ ચંદ્રદેવ સોમરાજે પોતે કર્યું હતું, જેનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં છે. હવે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ગુજરાતના ઐતિહાસિક સોમનાથ મંદિર માટે વિવિધ પ્રોજેક્ટનું વર્ચ્યુઅલ ઉદ્ઘાટન કરશે. તે ફરી એકવાર આ અંગે ચર્ચામાં છે. ચાલો જાણીએ મંદિરનો ઇતિહાસ, જેમાં તેની બગડતી વાર્તા વારંવાર નોંધાય છે.
આ મંદિર ગુજરાતના વેરાવળ બંદરમાં આવેલું છે. એવું કહેવાય છે કે આરબ પ્રવાસી અલ-બિરુનીએ તેના પ્રવાસવર્ણનમાં આનું વર્ણન લખ્યું હતું, જેનાથી પ્રભાવિત થઈને આક્રમણકર્તા મહમૂદ ગઝનવીએ 1025 માં મંદિર પર હુમલો કર્યો, ગઝનવીએ મંદિરની સંપત્તિ લૂંટી લીધી અને લગભગ તેનો નાશ કર્યો. તે હુમલાની તીવ્રતા વિશે, એવું કહેવાય છે કે ગઝનવીએ લગભગ 5,000 લોકો સાથે સોમનાથ મંદિર પર હુમલો કર્યો. મંદિરની સુરક્ષા કરતી વખતે હજારો નિ:શસ્ત્ર લોકો માર્યા ગયા. તેમની વચ્ચે તે લોકો હતા જેઓ અહીં પૂજા કરતા હતા અથવા મંદિરની અંદર દર્શન લેતા હતા. એવા લોકો પણ હતા જેઓ આસપાસના ગામોમાં રહેતા હતા અને મંદિરની સુરક્ષા માટે દોડી આવ્યા હતા.
હુમલા બાદ મંદિરની ખ્યાતિ ઓછી થઈ નથી. ઇતિહાસની હકીકતો દર્શાવે છે કે ગુજરાતના રાજા ભીમ અને માલવાના રાજા ભોજે મંદિરનું પુન:નિર્માણ કર્યું હતું. પછી 1297 માં, જ્યારે દિલ્હી સલ્તનતે ગુજરાત પર કબજો કર્યો, ત્યારે આ મંદિરને ફરીથી વિનાશનો સામનો કરવો પડ્યો. 1297 માં, જ્યારે દિલ્હી સલ્તનતના સુલતાન અલાઉદ્દીન ખિલજીના સેનાપતિ નુસરત ખાને ગુજરાત પર હુમલો કર્યો, ત્યારે તેણે ફરીથી સોમનાથ મંદિર તોડી નાખ્યું અને બધી સંપત્તિ છીનવી લીધી. આ રીતે મંદિરનું પુન:નિર્માણ અને હુમલો કરવાની પ્રક્રિયા ચાલુ રહી.
આ હુમલાઓની શ્રેણી બનાવવામાં આવી હતી. નુસરત ખાનના આક્રમણ પછી, મંદિર હિન્દુ રાજાઓ દ્વારા ફરીથી બનાવવામાં આવ્યું હતું. પછી 1395 માં ત્રીજી વખત ગુજરાતના સુલતાન મુઝફ્ફર શાહે મંદિર ફરીથી તોડી પાડ્યું અને તમામ પ્રસાદ લૂંટી લીધો. જ્યારે મંદિરનો જીર્ણોદ્ધાર કરવામાં આવ્યો ત્યારે મુઝફ્ફર શાહના પુત્ર અહમદ શાહે 1412 માં તેના પિતાની ક્રિયાઓનું પુનરાવર્તન કર્યું પરંતુ તે ફરી એકવાર ફરીથી બનાવવામાં આવ્યું. દરમિયાન ભક્તોની ભક્તિ ક્યારેય મંદિરથી ઓછી ન હોઈ શકે.
મંદિરને મુઘલ શાસક ઔરંગઝેબની ક્રૂરતાનો પણ સામનો કરવો પડ્યો હતો. ઓરંગઝેબના સમયમાં સોમનાથ મંદિર બે વખત તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. 1665 માં પ્રથમ વખત મંદિર તોડ્યા પછી, જ્યારે ઓરંગઝેબે જોયું કે હિન્દુઓ હજુ પણ તે સ્થળે પૂજા કરવા આવે છે, ત્યારે તેમણે ત્યાં લશ્કરી ટુકડી મોકલી અને તેમને લૂંટી અને હત્યાકાંડ કરાવ્યો. આ સમયે જે મંદિર છે તે 1950 માં ભારતના ગૃહ પ્રધાન સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે ફરીથી બનાવ્યું હતું. 1 લી ડિસેમ્બર 1955 ના રોજ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ શંકર દયાળ શર્માએ તેને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું. 6 વખતના હુમલા પણ ભક્તોના મનમાંથી આ મંદિરનો મહિમા દૂર કરી શક્યા નથી. સાતમી વખત આ મંદિર કૈલાશ મહામેરુ પ્રસાદ શૈલીમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું, જેમાં સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ બાંધકામ સાથે જોડાયેલા હતા.
હવે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના કાર્યકાળ દરમિયાન, સોમનાથ મંદિરની પાછળ દરિયા કિનારે એક કિલોમીટર લાંબી સમુદ્ર દર્શન વોક-પાથ પ્રસાદ (યાત્રાધામ કાયાકલ્પ અને આધ્યાત્મિક, હેરિટેજ ઓગમેન્ટેશન ડ્રાઇવ) યોજના હેઠળ બનાવવામાં આવી રહી છે. તેને કુલ 47 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે વિકસાવવામાં આવ્યું છે. ‘પ્રવાસી સુવિધા કેન્દ્ર’ ના પરિસરમાં વિકસિત સોમનાથ પ્રદર્શન કેન્દ્ર, જૂના સોમનાથ મંદિરના ટુકડા થયેલા ભાગો અને જૂના સોમનાથના નાગર શૈલીના મંદિર સ્થાપત્ય શિલ્પો દર્શાવે છે. જુના (જૂના) સોમનાથના જીર્ણોદ્ધાર મંદિર સંકુલનું શ્રી સોમનાથ ટ્રસ્ટ દ્વારા 3.5 કરોડના ખર્ચે સમારકામ કરવામાં આવ્યું છે. આ સાથે 30 કરોડના ખર્ચે શ્રી પાર્વતી મંદિરનું નિર્માણ કરવાની દરખાસ્ત છે.