Technology News : આજના ડિજિટલ વિશ્વમાં, ટિકટોક, ઇન્સ્ટાગ્રામ રીલ્સ અને યુટ્યુબ શોર્ટ્સ જેવા પ્લેટફોર્મનો ક્રેઝ એટલો વધી ગયો છે કે ઘણા લોકો દિવસનો મોટો ભાગ ફક્ત સ્ક્રોલ કરવામાં વિતાવે છે. થોડીક સેકન્ડના આ વિડિઓઝ ફક્ત ટાઇમપાસ જ નથી બની ગયા, પરંતુ ધીમે ધીમે મગજ અને વિચારવાની ક્ષમતા પર પણ અસર કરી રહ્યા છે. તાજેતરમાં બહાર આવેલા એક નવા અભ્યાસમાં કેટલીક ચોંકાવનારી બાબતો બહાર આવી છે જે દર્શાવે છે કે ટૂંકા વિડિઓઝનું વ્યસન આપણને વિચારશીલ નિર્ણયો લેતા અટકાવી રહ્યું છે અને નાણાકીય નુકસાન પણ કરી રહ્યું છે.
આ પ્લેટફોર્મ્સનું સૌથી મોટું આકર્ષણ ‘ઇન્સ્ટન્ટ રિવોર્ડ સિસ્ટમ’ છે એટલે કે એક વિડીયો જુઓ, થોડી મજા કરો, પછી બીજો વિડીયો. આ ક્રમ યુઝરને ડોપામાઇનનો સતત ડોઝ આપતો રહે છે, જેના કારણે મગજ ધીમા અને વિચારશીલ આનંદની આદતથી મુક્ત થાય છે. તેની સીધી અસર એ થાય છે કે વ્યક્તિ ઉતાવળમાં જીવનના મોટા અને મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો પણ વધુ વિચાર્યા વિના લેવાનું શરૂ કરે છે.
આ સમસ્યા ફક્ત મગજ સુધી મર્યાદિત નથી પરંતુ તે સમગ્ર દિનચર્યા અને જીવનશૈલીને અસર કરે છે. સતત વિડીયો જોવાથી ધ્યાન ભટકાય છે અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું મુશ્કેલ બને છે. ઘણા યુઝર્સની ઊંઘ પણ પ્રભાવિત થાય છે કારણ કે “ફક્ત એક વધુ વિડીયો” જોવામાં રાત પસાર થાય છે. એટલું જ નહીં, લાંબા સમય સુધી ટૂંકા વિડીયો જોવાને કારણે ચિંતા, હતાશા અને આત્મવિશ્વાસ ગુમાવવા જેવી માનસિક સમસ્યાઓ પણ દેખાવા લાગી છે.
આ કુદરતી ગુણવત્તા છે જે આપણને જોખમ ટાળવામાં મદદ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ યોજના 1,000 રૂપિયા જીતવાનું વચન આપે છે પરંતુ 500 રૂપિયા ગુમાવવાનું જોખમ હોય છે, તો નુકસાનથી ડરતી વ્યક્તિ આ જોખમથી દૂર રહેશે. પરંતુ જે લોકો ટૂંકા વિડીયોના વ્યસની હોય છે તેઓ ઘણીવાર નુકસાનની શક્યતા વધારે હોય તો પણ આવા જોખમો લેવામાં શરમાતા નથી.
અભ્યાસમાં એમ પણ જણાવાયું છે કે ચીનમાં એક વ્યક્તિ સરેરાશ ૧૫૧ મિનિટ ટૂંકા વિડીયો પર વિતાવે છે અને ૯૫% થી વધુ ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તાઓ કોઈને કોઈ સ્વરૂપમાં તેમાં સામેલ છે. વૈજ્ઞાનિકોએ આ વ્યસનની તુલના જુગાર અને ડ્રગ વ્યસન સાથે કરી છે કારણ કે બધામાં સમાન વલણ છે: તાત્કાલિક આનંદ મેળવવો અને લાંબા ગાળાના નુકસાનને અવગણવું.
જો તમે આ આદતથી પોતાને બચાવવા માંગતા હો, તો સ્ક્રીન સમયનું નિરીક્ષણ કરવાનું શરૂ કરો. દર ૨૦-૩૦ મિનિટે વિરામ લો અને અનિયંત્રિત સ્ક્રોલિંગ ટાળો. પુસ્તકો વાંચવાનો, કસરત કરવાનો અથવા તમારા કોઈ શોખમાં સમય પસાર કરવાનો પ્રયાસ કરો. અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછું એક વાર ફોનથી દૂર રહીને ડિજિટલ ડિટોક્સ કરવાનું ભૂલશો નહીં.
ભલે આ ટૂંકા વિડીયો ફક્ત થોડીક સેકન્ડ લાંબા હોય, તે આપણા મગજ, ઊંઘ, ધ્યાન અને નાણાકીય નિર્ણયો પર પણ ઊંડી અસર કરે છે. તેથી, તેનો ઉપયોગ સમજદારીપૂર્વક કરવો જોઈએ અને તે ફક્ત મનોરંજન સુધી મર્યાદિત હોવો જોઈએ, ફક્ત આદત સુધી નહીં.
આ સંશોધન ચીનની તિયાનજિન નોર્મલ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર કિઆંગ વાંગ અને તેમની ટીમ દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે, જે ન્યુરોઇમેજ જર્નલમાં પ્રકાશિત થયું છે. આ અભ્યાસ મુજબ, જે લોકો ટિકટોક અથવા રીલ્સ જેવા ટૂંકા વિડિઓઝ પર વધુ સમય વિતાવે છે તેમની નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા પર નકારાત્મક અસર પડે છે. ખાસ કરીને, ‘નુકસાન ટાળવાની’ એટલે કે નુકસાન ટાળવાની વૃત્તિ તેમના મનમાં નબળી પડી જાય છે.