Gujarat : કેન્દ્ર સરકારની મહત્વાકાંક્ષી જળ જીવન મિશન (JJM) યોજનાના અમલીકરણમાં શોધાયેલી અનિયમિતતાઓ અંગે સરકારે લોકસભામાં વિગતવાર માહિતી પૂરી પાડી છે. જળ શક્તિ મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે નાણાકીય અનિયમિતતાઓ અને નબળી ગુણવત્તાવાળા કામ માટે દેશભરના અનેક રાજ્યોમાં અત્યાર સુધીમાં આશરે ₹129.27 કરોડનો દંડ ફટકારવામાં આવ્યો છે અને વસૂલાતની કાર્યવાહી ચાલી રહી છે.
લોકસભામાં તારાંકિત પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં, જળ શક્તિ મંત્રી સી.આર. પાટીલે જણાવ્યું હતું કે તમિલનાડુ, ત્રિપુરા, ગુજરાત, આસામ, મહારાષ્ટ્ર અને રાજસ્થાન સહિત છ રાજ્યોમાં દંડ અને વસૂલાતની કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત, ઉત્તર પ્રદેશ અને ત્રિપુરામાં ફડચામાં લેવાયેલા નુકસાન હેઠળ કોન્ટ્રાક્ટરો પાસેથી વસૂલાતની કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી, જ્યારે કર્ણાટક અને ત્રિપુરામાં EMD/FDR જપ્તીની કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.
ગુજરાતમાં સૌથી મોટો કેસ
સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, ગુજરાતના મહિસાગર જિલ્લાના 620 ગામોમાં જળ જીવન મિશન હેઠળ ગંભીર અનિયમિતતાઓ મળી આવી હતી, જેના પરિણામે રાજ્યને ₹120.65 કરોડનું નાણાકીય નુકસાન થયું હતું. આ કેસમાં 112 એજન્સીઓ પાસેથી વસૂલાતના આદેશ જારી કરવામાં આવ્યા છે.
જોકે, અત્યાર સુધીમાં ફક્ત ₹6.65 કરોડ વસૂલ કરવામાં આવ્યા છે. રાજ્ય સરકારે આ કેસમાં તમામ 112 એજન્સીઓને પ્રતિબંધિત કરી છે અને FIR દાખલ કરી છે. CID ક્રાઈમ બ્રાન્ચ આ મામલાની તપાસ કરી રહી છે, અને અત્યાર સુધીમાં નવ અધિકારીઓ અને કોન્ટ્રાક્ટરોની ધરપકડ કરવામાં આવી છે.
ઉત્તર પ્રદેશમાં 14,000 થી વધુ ફરિયાદોની તપાસ
ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે જણાવ્યું હતું કે જળ જીવન મિશન સંબંધિત 14,264 ફરિયાદોની તપાસ શરૂ કરવામાં આવી હતી. આમાંથી 14,212 કેસોમાં અહેવાલો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે, જ્યારે 52 કેસોની તપાસ ચાલુ છે. તપાસ બાદ, 171 વિભાગીય અધિકારીઓ, 120 કોન્ટ્રાક્ટરો અને 143 તૃતીય-પક્ષ નિરીક્ષણ એજન્સીઓ (TPIAs) સંડોવતા 434 કેસોમાં કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.
૬૦૦ થી વધુ અધિકારીઓ, ૯૬૯ કોન્ટ્રાક્ટરો સામે કાર્યવાહી
સરકારના જણાવ્યા અનુસાર, ૩૨ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો પાસેથી મળેલી માહિતીના આધારે, કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે:
• ૬૨૧ વિભાગીય અધિકારીઓ,
• ૯૬૯ કોન્ટ્રાક્ટરો અને
• જળ જીવન મિશનમાં ગેરરીતિઓના કેસોમાં ૧૫૩ તૃતીય-પક્ષ નિરીક્ષણ એજન્સીઓ. આ કાર્યવાહીમાં અધિકારીઓને સસ્પેન્શન, વિભાગીય તપાસ અને ચાર્જશીટ કરવાનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે કોન્ટ્રાક્ટરોને બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવ્યા છે, કરાર રદ કરવામાં આવ્યા છે, પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે અને દંડ ફટકારવામાં આવ્યો છે. TPIA કેસોમાં, પેનલમાંથી બહાર કાઢવા અને વસૂલાતની કાર્યવાહી કરવામાં આવી છે.
‘પીવાનું પાણી’ રાજ્યનો વિષય છે
જળ શક્તિ મંત્રાલયે સ્પષ્ટતા કરી હતી કે પીવાનું પાણી રાજ્યનો વિષય છે, અને યોજનાઓનું આયોજન, અમલીકરણ અને જાળવણી રાજ્ય સરકારો પર નિર્ભર છે. કેન્દ્ર સરકાર તકનીકી અને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે. ઓગસ્ટ 2019 માં જળ જીવન મિશનની શરૂઆત સમયે, ફક્ત 32.3 મિલિયન (16.7%) ગ્રામીણ ઘરોમાં નળના પાણીના જોડાણો હતા, જ્યારે ડિસેમ્બર 2025 સુધીમાં, 157.6 મિલિયન (81.41%) ગ્રામીણ ઘરોમાં નળના પાણીના જોડાણો હતા.
પારદર્શિતા અને જવાબદારી પર ભાર
સરકારે જણાવ્યું હતું કે મિશન હેઠળ પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે IMIS પોર્ટલ, આધાર લિંકિંગ, જીઓ-ટેગિંગ અને તૃતીય-પક્ષ નિરીક્ષણો ફરજિયાત બનાવવામાં આવ્યા છે. રાજ્યોને કોઈપણ નાણાકીય અથવા ગુણવત્તા સંબંધિત અનિયમિતતાઓ માટે શૂન્ય-સહિષ્ણુતા નીતિ અપનાવવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે.
સરકારે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે જળ જીવન મિશનમાં બેદરકારી કે ભ્રષ્ટાચાર સહન કરવામાં આવશે નહીં અને દોષિતો સામે કાનૂની કાર્યવાહી ચાલુ રહેશે.